Eskimiş ve Eskimeye başlamış meslekler

En eski zenaatlerden olan silah yapımcılığına yönelen zenaatkârların yaptıkları zırhlar, kılıçlar, hançer, bıçak, varsaklar, kalkanlar, miğferler, oklar, yaylar, tüfenkler, piştovlar, bunların murassa, savatlı, kakmalı, yazılı, desenli olanları, müzelerimizde hayranlık uyandırsa da kılıççılar, Sipahiler çarşılarının salt adları kalmıştır. Uzun bir dönemin yontu ustaları olan mezartaşı yontucuları, Osmanlı mozayiğini oluşturan ırkları, ulusları, dinleri, tarikatleri, meslekleri, hatta, kadın, erkek ve çocukları mezaristanlarda somutlaştırmışlardır. Bir zamanlar İstanbul'da, Eyüp, oyuncakçıları, Eğrikapı camcıları ile ünlüydü. XVIII. yy.'da Mehmed Dede adında bir Mevlevi dervişi İtalya'ya gidip camcılık öğrendikten sonra Beykoz' da bir cam karhanesi kurmuş; "Beykoz işi" denilen zenaate öncülük etmişti. Aşağıda uzun bir listesi verileceği üzere İstanbul bir zenaatler dünyasıydı. Kapalıçarşı ve çevresi, Tahtakale, Unkapanı, Süleymaniye, Beyazıt, Vefa vd. semtlerde zenaat çarşıları, arastalar birbiriyle içiçe akıl almaz bir organizasyondu. Taptakale'ye inen daracık sokaklarda, Uzunçarşı'da, Mercan'da, Yeşildirek'te pirinççiler, tesbihçiler, zilciler, kehribarcılar, nahılbentçileı:, örücüler... sonsuz bir renklilik ve hiç durmayan bir iş alemi idi. Önemini yitirip unutulan kimi zenaatlerin adları ise bir zamanlar arastalarının bulunduğu yerlerde, örneğin, Kalpakçılar, Örücüler, Terlikçiler, Okçular vb sokak adı olarak yaşamaktadır. Osmanlı yazarlarından esnaf ve zenaatkârlara en çok ilgi duyan ve bunlar hakkında ayrıntılı bilgiler aktaran Evliya Çelebidir. Gezginimiz, "sınıf" sözcüğünün çoğulu olan "esnaf"ı, ordu kesimi de dahil bütün iş ve hizmet alanları için kullandığından, örneğin alay çavuşlarını Acemioğlanları, hademeleri, Arabacı, Lağımcı vb. asker sınıflarını da esnaf kapsamında tanıtmıştır.İstanbul, Galata, Eyüp ve Üsküdar'da IV. Murad zamanında (1623-1640) yapılan sayımlarda "cümle ehl-i hiref 57 fasıl olub umumu bin yüz sınıfdır." diyor. Bu bini aşkın sınıf arasında cellatlar, yankesiciler, hırsızlar kahpelet, dolandırıcılar bile birer esnaf takımı olarak yer almıştır.