ESKİMİŞ VE ESKİMEYE BAŞLAMIŞ MESLEKLER

Loncaların yönetim yapısı ise yukarıda sözü edilen özerkliği daha iyi yansıtır. Loncaların genellikle toplu olarak bulundukları çarşı, arasta, han, bedesten gibi mekanlarda bu iş için ayrılmış bir yönetim yeri vardı. Büyük loncaların yönetim yerleri birinde loncanın yöneticisi konumundaki kethüdanın görev yaptığı, öbüründe lonca heyetinin toplandığı altlı üstlü ya da yan yana iki gözlü mekanlardı. işkolunun yapısı gereği topluca faaliyet göstermeyen esnaf ve zenaatkarlar ise kentin ya da kasabanın merkezi bir yerinde lonca faaliyetleri için bir mekan tutardı. Aslında lonca kelimesi de İtalyanca'da toplantı yeri anlamına gelen "loggia"dan alınmadır. Ama Türkçe'ye geçtikten sonra anlam genişlemesine uğramış ve esnaf ve zenaatkar topluluklarının örgütlenmesini nitelemek için kullanılır olmuştur. Loncalar bu yönetim yerinden, kendi seçtikleri kişiler ve kurullarca yönetilirdi. Lonca başkanı konumundaki kethüda, kıdemli ustalar arasın- dan seçilirdi. Bu görev için önceleri "esnaf şeyhi" ya da "şeyh" tabiri de kullanılmış, 18. yüzyıldan başlayarak kethüda ve sonraları da bunun bozulmuş biçimi olan "kahya" yaygınlık kazanmıştır. Bununla birlikte loncalarda şeyhlik daha çok törensel işlevi olan bir kurum olarak varlığını korumuştur. Ayrıca Ahi Evran'la ilişkisi dolayısıyla özellikle Anadolu kentlerinde debbağlar loncasının başkanına Ahi Baba denilmiştir. Kethüda seçimi lonca içerisinde yapıldıktan sonra hep birlikte kadı'nın yanına varılır, seçim sonucu kadı'ya bildirilir, o da seçilen kişinin adını kadı siciline kaydeder ve seçimi onayladığını gösteren bir belgeyi (hüccet) kethüdaya verirdi. Kethüda seçimi birçok loncada genellikle her yıl yenilenirdi. Ancak çoğunluğun isteğiyle ve gerekçe gösterilerek öne de alınabilirdi. Ayrıca herhangi bir yolsuzluk durumunda özellikle maliye görevlisinin isteğiyle kadı da re'sen seçimi yenileme kararı verebilirdi. Bazı durumlarda bizzat kadı tarafından atanan kethüdaların ise lonca mensupları tarafından benimsenmesi ve onay vermeleri gerekirdi. Aksi halde kadı başka bir aday belirlemek durumundaydı. Kethüdanın lonca içindeki görevlerinin başlıcaları loncanın nizamnamesini uygulamak, aykırı hareket edenleri uyarmak, bu yolda davranmayı sürdürenleri kadıya şikayet ederek cezalandırılmalarını istemek, lonca toplantılarına başkanlık etmek, esnaf sandığını yönetmek, varsa lonca vakıflarını denetlemek, kendisiyle birlikte görev yaparak maaşlı kişileri seçmek ya da değiştirmek, esnaf arasında küçük anlaşmazlıklarda hakemlik yapmak olarak sıralanabilir. Dışa dönük görevleri ise devlet katında loncayı temsil etmek, diğer loncalarla ve ham madde sağlayan tüccar zümresiyle ilişkileri yürütmekti.