Gayfe yemeden gelir bülbül çemenden gelir,
Ehli keyfe keyf verir gayfenin gaynaması
Eşşeği yoldan çıkarır sıpanın oynaması,
Bir fincan gayfenin kırk yıl hatır vardır,
Güvercinim havada Yavruları yuvada
Kızlar kahve gavurur Çıngıraklı tavada
Gibi daha bir çok deyimleri bulunan gayfe (kahve) konusunda biraz şeyler söylemek gerekirse.
Konya kırsalında çok dile gelen bu deyimin ne olduğunu siz değerli okurlarıma geçmişteki bilge atalarımdan dinlediğim kadarı ile anlatmaya çalışacağım.
Değerli okurlarım insanoğlunun fıtratında vardır aşık olmak, bir şeye tiryaki olmak, birisine veya bir şeye tutkun olmak gibi işte bunlardan bazıları. İçki müptelası olmak, Gayfe tiryakisi çay tiryakisi olmak, sigara (tütün) tiryakisi olmak doğaya aşık olmak gibi.
İşte bunlardan en baskın olanları ve uzun süre etkisinden kurtulamadığımız Sigara ve Kahve tiryakisi olmaktır, bende kahve Tiryakisi olan bir kardeşinizim bir sokaktan geçerken bile bir evde Kahve pişiyorsa yada eskiden çok olurdu kahve kavruluyorsa mübareğin kokusu hemen burnuma tüter. Eskiden böyle köylerde çekilmiş kahve bulmak hayli zor idi ve köylerde misafirlere yapılan baş ikram ise gayfe idi. Onun için bizim köyümüz çok Gurbete gidip çalışan nüfusa sahip olduğu için adam İzmir İstanbul Ankara gibi büyük şehirlerden gelirken evine mutlaka yarım ya da bir kilo çiğ kahve alır gelir. Onu eşi kızı özel cngıldaklı tavada( cıngıldaklı tava özel kahve kavurmak için yapılmış etrafında delikleri olan bu deliklerden aşağı sarkan telle tutturulmuş demir para gibi metallerin. İçinde çiğ gayfelerin olduğu tava ateş üzerinde sallandıkça ses çıkaran bir kültür hazinesi idi) güzelce yakmadan kıvamında kavurur ve yine özel olarak ahşaptan yapılmış tahta soğutma tavasına döker soğuduktan sonra sarı pirinçten mamul el değirmeninde çeker pişmeye hazır hale getirirdi. Gayfenin mangalda meşe közünde pişirilmesi ayrı bir ustalık isterdi bu ustalardan bizde bir hayli merhum emmimiz varlardı. Böyle çok bol kahve bulunmayan evleri sahipleri de gelen misafirlere mehcup olmamak için az kahvenin içersine Nohut ve arpa karıştırarak kavurur o karışımı değirmende çeker misafire ikram ederdi. Bu konuda ufak bir anımı anlatıp yazıya döneceğim, sene 1950 dedem merhumun yakın bir komşusu vardı Hava mehmedi derlerdi lakabına, köye İzmir den birisi gelmiş dedem Ona seslendi Memeda (Mehmet ağa) filan adam İzmir den gelmiş. Gel gidip ona bir hoş geldin diyelim bir acı has gayfesini içelim deyince Mehmet emminin şöyle cevap verdiğini iyi hatırlıyorum. Melit
(mevlüt) ağa boş ver gelen ağam giden paşam ne yapacaksin taaa filan adama gidip te gayfe içmeye ayağımıza yazık değil mi gel ben sana bir nohut gayfesi pişireyim ağız tadıyla içelim demişti. Gelelim yazımızın başlığı olan Arpalama meselesine, Arpalama kırsalda mal ile uğraşanlar iyi bilirler evdeki koyun keçi ve sığır cinsinden mallar ambarda ve ya bir başka yerde bulunan malların kış yiyeceği arpaya bir şekilde ulaşırsa. O hırs ile bolca yediği arpa bilhassa kırılmamış olanı mallarda hastalığa sebep olur kimisi mide rahatsızlığı ile ölür kimisinin de bacaklarına inme yapar hayvanları yürüyemez hale getirirdi işte buna köylüler bu mal arpalamış bacakları tutmuyor zor kurtulur derlerdi.
Bunu böyle izah ettikten sonra dönelim başlıktaki arpalamaya, bu aşırı tiryakilerden bahsettik ya yazımızda işte bu Gayfe tiryakilerinden birisi köyünde ve civar köylerde nam salmış. Şu adam o kadar gayfe tiryakisi olmuş ki, adam bir fincan içtiği gayfede bir tek arpa ve ya nohut olsun onun varlığın bilir derlermiş. Bunu çok merak eden bir başka köylü arkadaşları ile beraber bu adamı da evine davet eder yemekler yenir ardından iş gayfeye gelir ve Ev sahibi eşi gayfeleri yapıp getirir ikram eder misafirlere ev sahibi kahve kavrulurken içersine birkaç tane arpa koymuş ve bu adamın tiryakiliğini denemek istiyormuş. Sohbet koyulaşmış ev sahibi bakmış tiryaki diye ünlendirdikleri adamadan bir tepki yok, öbürlerine işaret ederek ima yollu gaç hay len bu kadar övdüğünüz tiryaki fos çıktı içtiği kahvede arpa vardı bilemedi diyormuş ki, meşhur tiryaki oturduğu minderden kalkmak için uğraş veriyormuş. Arkadaşları heyecanla sormuşlar ne oldu yahu komşu hastalandın mı? Gelirken bir şeyin yoktu diye sorunca, adam yahu arkadaşlar ben arpaladım sanırım benim vücudum böyle arpalı gayfeye alışık değildir deyip hakikaten İyi bir Gayfe tiryakisi olduğunu belli edivermiş. Herkese bol köpüklü okkalı gayfe içmeler dileklerimle Hoşça kalınız.
