Dinimiz iyiliği ve güzelliği emretmiş kötülüğü zarar veren davranışları yasaklamıştır .Sadaka da davran dinimizce çok güzel görülen ve tavsiye edilen bir haslettir .Sadakanın kelime anlamı olarak ifadesine baktığımızda yardımda bulunmak ,ihtiyacı olana el uzatmak gibi manalar karşımıza çıkar .
Sadakayı dinimizin ele aldığı açılardan değerlendirdiğimizde sadece yardım vermekle sınırlı tutulmamış içine davranışları, hizmet olarak yapılabilecekleri de alarak geniş bir çerçeve çizilmiştir.Sadaka ile alakalı bir Ayeti Kerime de Rabbimiz buyuruyor ki;Bir sadaka vermeyi,yahut iyilik yapmayı,insanların arasını düzeltmeyi emredenleri hariç ,onların arasında ki gizli konuşmaların çoğunda hiçbir hayır yoktur.Kim bunları sırf Allah ‘ın rızasını kazanmak için yaparsa ,biz ona büyük mükafat vereceğiz(Nisâ 4/114) Ayeti kerimede buyrulduğu gibi davranışlar da sadaka olarak sayılmaktadır. Peygamber Efendimiz de bir Hadis-i Şerifin de sadaka konusunda bir soruyu yanıtlarken sadakayı iyi davranışların arasında saymıştır.Bir gün kutlu Nebi (s.a.v) Her Müslüman sadaka vermelidir buyurur.Sahabe ‘'Sadaka verecek bir şey bulamayan ne yapmalı ? diye sorar .Efendimiz ‘'Çalışır ,kazanır ve sadakasını verir ‘'der.Bu kez çalışma imkanı bulamayanın ne yapması gerektiği sorulur.Allah Resulû ‘'Muhtaç ve mazluma yardım eder ‘' karşılığını verir.Nihayet buna imkanı olmayanın durumu sorulduğunda Peygamberimiz (s.a.v) şöyle cevap verir .Böyleleri iyilik yapsın Kendilerini kötülükten alıkoysun .Çünkü bu da onun için sadakadır(Buhâri ,zekat 30)buyurarak iyi davranışların sadaka olduğunu bize işaret etmiştir.
Sadaka Sayılan Davranışlar
Peygamberimiz (s.a.v) sadaka olarak bildirdiği davranışlar;
Din kardeşinin yüzüne gülümsemen senin için bir sadakadır.
İyiliği emredip kötülükten sakındırman sadakadır .
Yolunu kaybetmiş birine yolunu göstermen sadakadır
İnsanların gelip geçtiği yoldan taşı ,dikeni ,kemiği ( eziyet verici her türlü nesneyi)kaldırman sadakadır.
Kova ile kuyudan çektiğin sudan ,din kardeşinin kovasına su dökmen,yine senin için bir sadakadır.(Kütüb-ü Sitte)
Bir insanın ilim öğrenip bu ilmi diğer insanlara öğretmesi sadakadır
Namaza giderken atılan her adım sadakadır
Sadakay-ı Cariye dediğimiz okul,hastane ,aşevi ,Kuran Kursu ,yol,köprü,çeşme,misafirhane vb gibi hayır amaçlı yerler yaptırmak ve yapımına yardımcı olmak sadakadır
Kişinin ağaç, bitki dikip de bundan insanların ve diğer canlıların (Yemişinden yemesi,gölgesinde gölgelenmesi vs sadakadır.
Hasta ziyaret etmek sadakadır.
Cenazeye katılmak, cenaze namazı kılmak ,cenazeyi defnetmek sadakadır
İki kişiyi barıştırmak ve aralarında adaletle hükmetmek sadakadır.
Mümin olarak ölmüş kişi adına yapılan iyilikler sadakadır.
Bir kişinin ölmüş annesinin akrabalarına ,dostlarına ölmüş olan babasının akrabalarına ve dostlarına sıla-i rahimde bulunması ziyaret etmesi ikramda ,iyilikte bulunması sadakadır.
Hayvanlara yapılan iyilikler sadakadır
Kuran okumak (sesli veya sessiz sadakadır.
Her istiğfar (Allah ‘tan af ve mağfiret dilemek ) sadakadır.
Her tesbih (Sübhanallah )sadakadır.Her tahmid (Elhamdülillah ) sadakadır.Her tekbir (Allahü Ekber )sadakadır .Her tehlil (La ilahe illallah ) sadakadır
(Kaynaklar : Ahmed bin Hanbel Müsned çağrı yay.Buhari Fiten 24 - Buhari Edep 33-Müslim,Zekat 52-Ebu Davud Edeb-68 Tirmizi Birr 45-Nesai Zekat 64
