İstanbul'un Eyüp semtinde Haliç'e bakan bir tepe vardır. Günümüzde yeni adıyla Piyer Loti Tepesi olarak anılmaktadır. Eski adını hiç merak ettiniz mi? İdris-i Bitlisi Tepesi idi. Kimdir bu iki şahsiyet ve neden İdris-i Bitlisi Tepesi iken Piyer Loti Tepesine dönüştürüldü.
İdris-i Bitlisi, II. Bayezid ve Yavuz Sultan Selim dönemlerinde yaşamış Sünni İslam aşığı bir Kürt alimdi. Ünlü İslam alimi Molla Cami'nin sohbet halkasına katılmış mutasavvıf Mevlâna Şeyh Hüsameddin Ali'nin oğludur. II. Bayezid'in talebiyle 80 bin beyitten oluşan Heşt Bihişt/Sekiz Cennet adlı eseriyle Osmanlı döneminde ilk Farsça Osmanlı tarihini yazan kişidir. Türkçe, Farsça ve Arapça'yı şiir yazabilecek derecede biliyordu. Yavuz Sultan Selim'in danışmanlığını yapmış ve bu görevi sırasında Doğudaki Kürt aşiretlerin Osmanlıdan yana tavır koymalarını sağlamış, sağladığı destekle 1514 yılında Şah İsmail'e karşı yapılan Çaldıran Savaşının kazanılmasına büyük katkı sunmuştur.
Ömrünün sonlarında Yavuz Sultan Selim'in kendisine tahsis ettiği Eyüp Sultan'da bulunan adıyla müsemma İdris Köşkünde ilimle zamanını geçirmeye başladı. 1520 yılında vefat ettikten sonra bu köşkün bulunduğu tepe ondokuzuncu yüzyıla kadar İdris Köşkü Tepesi olarak anılmaktaydı. Köşkün bulunduğu bölgede "Rabia Kadın Kahvehanesi” olarak bilinen bir kahvehane vardı. Buranın adı Cumhuriyet döneminde "Pierre Loti Kahvehanesi” olarak değiştirilmişti. Daha sonra ne yazık ki tepenin adı da değiştirilerek "Pierre Loti Tepesi” şekline dönüştürüldü.
Pierre Loti kimdir? Prof. Dr. Halil İnalcık'ın ifadesiyle çapkın bir Fransız subayıdır. Daha çok seyyah ve sözde bir Türkiye dostu olarak tanıtılan Batılı bir şahsiyettir.
Tarihimizde önemli bir yeri olan kendimizden bir şahsiyetin ruhu incitilerek yok sayılarak yerine Batılı bir şahsiyetin konulması doğru değil. Başka bir yerde sıfırdan bir yere ismi konularak onore edilebilirdi. Ancak sanırım buna da gerek yoktu.
Bu ne yazık ki tarihi süreç içerisinde bocalamamız ve nerede durmamız gerektiğini bilememenin bir işaretidir. Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi edebiyatçılarımızın eserlerinde dile getirdiği Doğu-Batı çatışmasında yaşadığımız ikilemlerin dışa vurulmuş bir halidir. Kendi kültür ve değerlerimizi bırakıp batılı değerlere sarılıyoruz. Bu Prof. Dr. Halil İnalcık'ın tabiriyle bilinçsizlik ve hafifliktir.
İslamcı bir şairin üslubuyla Ayasofya'nın müze olmasına karşı çıkan bir şiir kaleme almış Nazım Hikmet, 1925 yılında "Şarlatan Piyer Loti” adlı şiirinde Piyer Loti için Sarı muşambadan derilerimizden birbirimize geçen tifüsün biti senden daha yakındır bize Fransız zabiti demektedir.
Prag'a yaptığım bir akademik seyahatte Cafe Slavia adlı bir kahvede onun adına düzenlenen bir köşeyi görmüştüm. Yurtdışına sürgün edildiği dönemde buraya gelip bu kahvede oturuyormuş. Doğrusu onun adına üzüldüm ve hüzünlenmiştim. Belki farklı sokakların insanları olabiliriz. Ama bu Ayosofya ve Piyer Loti ile ilgili söyledikleri üzerinden neden kendi değerlerimizi dışlayıp sürgüne gönderiyoruz, Piyer Loti gibilerini de baş tacı yapıyoruz diye sorgulamadan geçemiyorum.
Birçok Batı ülkesini gören biri olarak Piyer Loti gibi Batılı şahsiyetlerin ülkelerinde mekanlara bize ait şahsiyetlerin isimlerinin verildiğini görmek çok zor. Bu denli bir Batı hayranlığını herhalde zafiyet ve kompleks olarak değerlendirmek gerekir.
