KENDİSİNE NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ VERİLEN İLK “MÜSLÜMAN” YAZAR NECİP MAHFUZDA DİN VE BİLİM İLİŞKİSİ

1987 yılında Mısır'da bulunduğum sırada, bir yıl sonrasında kendisine Nobel Edebiyat Ödülü verilen Mısırlı ünlü romancı Necip Mahfuzla birkaç kez görüşmüştüm. Bu görüşmelerimin birini Kahire'de ünlü Tahrir Meydanı'nda bulunan Ali Baba Kafesinde mülakat şeklinde gerçekleştirmiştim. Son derece mütevazı bir kişiliğe sahip ve özellikle tasvir ve betimlemede çok başarılı gördüğüm Mahfuz'un fikirleri hakkında ne yazık ki aynı şeyleri söyleyemeyeceğim. Kahire Üniversitesi Felsefe Bölümü mezunu olan Mahfuz'un Darwin'in Türlerin Kökeni adlı kitabını okuduktan sonra bir inanç krizi yaşayıp ateist olduğu iddiası belki bütünüyle doğru değildir; ancak yüce yaratıcının mutlak otoritesi başta olmak üzere bazı dini konularda bir gelgit yaşadığı kesindir.

Gerek fikir babası olarak gördüğü Sosyalist Selame Musa gerekse diğer Batılı yazarların etkisiyle farklı bir eksende yol yürümüştür. Eserlerinde gerek yönetimsel sebepler gerekse II. Dünya Savaşının olumsuz neticeleri sonucu halkın yaşadığı olumsuz şartların çözümü için o günün revaçta olan düşüncesi Sosyalizmi adres olarak gösteriyordu. Eserlerinde İslamcı, Sosyalist, Batılı Laik, Milliyetçi ve Epikürist düşüncede toplumun farklı kesimlerini objektif bir şekilde yansıttığını söylüyorsa da dikkatlice bakıldığında Sosyalist düşüncedeki karakterlerin daha baskın olduğu görülecektir.

 Ona göre bilim, sadece tabiatı değiştirmeyi amaçlayan uygulamalar değil, aynı zamanda toplumun değişmesini amaçlayan uygulamalardır. Bilim ve ideoloji, Newton ile Marks ve teknoloji ile sosyalizm yan yanadır. Görüldüğü üzere ideolojik yaklaşımı öylesine ağır basmıştır ki bilim ve teknolojiyi Sosyalizmle eş değerde tutmaktadır.  

Mahfuz Sosyalizmin Allah'ın adaleti karşısında cezalardan kurtulunmasını sağlayabileceğini düşünmektedir. Bu bakış açısı İslam'a ters düşmektedir. Cezalardan kurtuluş ancak İslam'ın ön gördüğü usulde olur.

Esasen Sosyalist düşünceye bağlı olsa da kültür, edebiyat ve sanata olan ilgisini yok sayamayız. Onun bilimle eş değerde tuttuğu Sosyalist ideolojisini, edebiyat tutkusu ve dine bakış açısını belki de en çarpıcı şekilde yansıtan yayımlandığında çok ses getiren Evladu Haratina (Semtimizin Çocukları) adlı eserdir. Eser, Mısır'da basımı yasaklandığından ilk defa 1967'de Beyrut'ta basıldı.

Yazar burada Cebelavi adını verdiği otoriter bir babaya karşı peygamber ve melek adlarını anımsatan çocuklarının karşı çıkış mücadelesine yer verir. el-Cebelâvî: Allâh, Edhem: Hz. Âdem, Abbâs: Azrâ'îl, Celîl: Cebrâ'îl, İdrîs: iblîs, Şeytân, Ümeyye: Hz. Havvâ (kelime anne kavramından türetilmiş insanlığın annesi anlamında), Cebel: Hz.Mûsâ (anlamı dağ olan bu kelimeyle Hz. Mûsâ'nın çıktığı Tur Dağı kasdediliyor), Rıfâʿa: Hz. İsâ (Allah'ın O'nu göğe yükseltmesi kasdediliyor), Kâsım: Hz. Muhammed (künyesi).

1940 ve 1950'li yıllarda hatta 1960'lı yılları da katabiliriz aralarında Türkiye ve Mısır, Suriye ve Irak gibi ülkelerin de bulunduğu halkı Müslüman Doğu ülkelerinde 1948'de kurulan İsrail Devletine ve daha sonraki yayılmacı politikalarına destek veren Batıya karşı sığındıkları Rusya ve Sosyalist düşüncenin etkilerini çokça görmek mümkündür. Dini afyon olarak görerek öteleyen ve bilimi önceleyen yapı içerisinde bizde Fakir Baykurt, Orhan Kemal, Kemal Tahir, Yaşar Kemal Mısır'da ise Necip Mahfuz ve Selame Musa gibi şahsiyetler yetişmiştir.  

İdeolojiyi aklımda değil kalbimde taşırım diyen Sosyalist Necip Mahfuz kalbinin sesini dinleyerek dinin toplumdaki yanlış uygulamalarını hiçbir kota koymadan eserlerine taşımıştır. Ancak bunlardan kurtulmanın gerçek İslam'a sarılmakla mümkün olabileceğini ne yazık ki görememiştir.

1400 yıl öncesinde indirilen Kur'an-ı Kerim'de yer alan ve o günün şartlarında bilimin henüz ulaşamadığı veya tersine düşündüğü pek çok konu gösteriyor ki İslam bilimle kesinlikle çelişmez. Eğer çelişiyor gözüküyorsa da bilimin İslam'ın gerçeğine henüz ulaşamadığı anlamı taşır.

Bilimin konusu olan her şeyi yaratan yaratıcının gönderdiği kutsal kitapta çelişkiler olacağı düşünülemez.

 

 

 

 


Yazarın Diğer Yazıları