BAKÜ GEZİ NOTLARI – 8 –

BU GECE HANSİ

TÜRK SERİALİ VAR ?

Azerice diye bir dil tanımlaması çok doğru değil aslında. Zaman zaman biz de bilmeden kullanıyoruz. Coğrafya adı ile dil tanımlanamaz, Azerbaycan bir coğrafyanın adıdır, burada yaşayan millet Türk' tür ve dili de Türkçedir, sadece lehçesi faklıdır.

Bakü Heyder Aliyev havaalanına adım atar atmaz, gerek yapılan anonslar, gerek yönlendirme tabelaları ve gerekse de görevliler ile yaptığınız konuşmalar, adeta başka bir ülkede değil de kendiniz öz ülkenizde hissetmenizi sağlıyor. Azerbaycan Türkçesi bizim lehçemiz gibi kozmopolit bir lehçe. Biz de daha çok batı dillerinden gelen kelimeler ile uydurukça kelimeler varken, Azerbaycan' da coğrafyasının ve yaşadığı tarihi serüvenin tesiri ile Rusça, Farsça, Arapça ve tabiki Türkçe kelimeler hâkim. Kullandıkları dil Türklerin Oğuz boyuna ait.

İstanbul Türkçesi ile Azerbaycan Türkçesi arasında ciddi sayılabilecek farklar bulunmasına rağmen, sabahleyin Azerbaycan' a inseniz, öğleden sonra konuşulan lehçeyi anlamaya başlarsınız ve en geç bir hafta içinde de tamamen anlarsınız. Ama lehçelerini konuşmanız çok daha uzun zaman ister belki bir yıl ya da daha fazla, kişinin dil kabiliyetine ve insanlarla iletişim sıklığına bağlı bir husus bu. Azerbaycan lehçesinin bizim lehçemizden farklı olmasının en temel nedeni, Türkiye' de dil ınkılabı adı altında yapılan bilinçli bir plan ve program sayesinde, dilimize binlerce uydurukça kelimenin girmiş olmasıdır, otobüs için bir dönem "oturaklı götürgeç” dedikleri gibi. Ama Azeriler' de dil inkılabı yaşanmamış, sadece Rus ve Fars kültürlerinin tesiri altında dilleri biraz daha kozmopolitleşmiş. Yetmiş yıla yakın Rus hakimiyetinde kalıp, resmi dilleri Rusça olunca haliyle dile Rusça kelimeler girmiş. Azeriler bizim çoktan beri kullanmadığımız Osmanlıca kelimeleri gayet yerli yerinde ve yoğun olarak kullanıyorlar. Müşehadat, keşfiyyat, ,içtimaiyyat gibi.

Azerice lehçesi çok tatlı ve bir o kadar da komik bir lehçe. Yani bize komik geliyor, çünkü aynı kelimelere bizler farklı manalar yüklerken, Azeri Türkü kardeşlerimiz başka bir mana vermişler. Mesela Pezevenk kelimesi bizde çok kötü manaya gelirken, Azeri lehçesinde güçlü, kuvvetli manasına gelen bir övgü kelimesidir. Onun için çok dikkat etmek lazım ki, yanlış anlaşılmayasınız.

Şehri gezerken özellikle reklam ve ilan tabelalarındaki kelimeler ve bu kelimelerden müteşekkil cümleler hemen dikkatimi çekiyor ve ben de onların fotoğrafını çekiyorum. Azerbaycan' da beni en çok güldüren, keyif veren ve biraz da düşündüren işte bu komik kelimeler oldu. Otobüse bindiğimde, otobüs ahalisin uyması gereken kuralların yazıldığı tabeladan birkaç örnek vereyim;

"Musiqinin sesini azaldın, sernişinleri narahat etmeyin, yüksek sesle danışmayın” (müziğin sesini azaltın, yolcuları rahatsız etmeyin, yüksek sesle konuşmayın)

"Naqliyyat vasitesi her gün dezenfeksiya olunur” (taşıma aracı her gün dezenfekte edilir)

"Tehlükesizliyiniz üçün tutacaqtan istifade edin” (güvenliğiniz için tutacağa tutunun)

Beyaz eşya satan bir mağazanın camında şu reklam ilanı var; " Getir-Götür Kampaniyası; Köhneni getir, yenisini götür” (Eskiyi getir, yenisini götür)

Bir başka dükkanın tabelasında "Uşaq Alemi” yazıyor (çocuk dünyası). Sık sık anahtarcı (çilingir) dükkânına rastlıyorsunuz ve tabelalarında hep aynı ibare yazılı "açarların temiri” (Anahtar tamiri). Bir başka dükkânın camında şu ilan var; "Satıcı qız taleb olunur” (tezgahtar aranıyor). Bir başka mağazada "İdman malları” (spor malzemeleri”, diğerinde "dam örtükleri” (çatı malzemeleri), bir kahvaltı salonunda "seher yömeği” ila ahir bunun gibi onlarca tabela ve ilan beni çok güldürdü doğrusu. Hele şu "qızılların gabulu” ilanı kopardı beni yani "altın alınır”…. Bir başka kuaför tabelasında ise " kulak deşilir” yani kulak delinir…

Azerbaycan' da diğer bir çok ülkede olduğu gibi Türk dizileri fırtınası esmeye devam ediyor. Gündüz özellikle kadınlar arasında yapılan sohbetlerde "Bu axşam televiziyeda hansi Türk seriali var” (bu akşam televizyonda hangi Türk filmi (dizi) var)türü soruların çok yaygın olduğu söyleniyor. Hatta bir ara bizde de oynayan "Asmalı Konak” dizisi burada da oynamış ama Azeri lehçesinde Asmalı= asılacak, Konak ise = Misafir, konuk anlamına geldiği için, Azeri kardeşlerimiz uzun süre acaba hangi misafir asılacak diye her hafta merakla bekliyorlarmış, neden sonra işin aslını öğrenmişler… Tatlı insanlar bu Azeriler vesselam…