SANAT ve SANATTA İLAHÎ GÜZELLİK

Anadolu' da Amasya ve Bursa da, XVI. Yüzyıldan itibaren Yalova, Kağıthane, Beykoz, İzmit, Hamidiye kağıt fabrikalarında imal edilirdi. 

Hat, tezhip ve minyatür gibi kitap sanatlarında kullanılan kağıtların hepsi pürtüklü ve kalemin yürümesine müsait olmayan bir halde üretilir- di. Bu kağıtlara yazı yazılırken kalemin kağıda takılmaması ve mürekkebin yayılmaması için terbiye adı verilen bir işlem yapılırdı. 

Genelde beyaz renkte olan ham kağıtlar, gözü yorması nedeniyle önce bitkisel boyalarla al, yeşil, mavi, siyah, pembe gibi renklerle boyanırdı. Daha sonra aharlenir (cilalanın), aharlendikten sonra hem aharın kağıda tespiti ve hem de pürüzlerin giderilmesi için mührelenirdi. (yani parlatılırdı) 

Kağıdın Boyanması: 

Kağıt boyamakta daha öncede belirttiğimiz gibi genelde çeşitli bitkiler kullanılırdı. Renk elde edilmek istenen bitkiler derin ve genişçe bir kapa boşaltılırdı. Boyama işlemine tabi tutulacak kağıtlar birer birer bu kap içindeki suya batırılarak kağıtların suyu emmesi sağlanırdı. Boyama işi tamamlandıktan sonra kağıtlar kurumaya bırakılarak, kuruyan kağıtlarda istenilen renk elde edilmiş olurdu. 

Kağıt boyama işleminde kullanılan bitkiler ve verdikleri renkler şöyledir: çay (krem rengi), cevizin yeşil dış kabuğu veya nar kabuğu (kahverengi), cehri tohumu (sarı), al bakkam (kırmızı), mor bakkam (mor), şekerci ocağı işi (şeker rengi), soğan kabuğu (kırmızımtırak). Badem yaprağı (altın sarısı), nohut (nohudi adı verilen renk), kına (hünnaprengi), menekşe yaprağı ve mürver çiçeği tohumu (menekşe rengi) kurt kulağı (yeşil renk). 

Kağıt boyamakta en çok tercih edilen renk krem rengidir. Boyama işleminden sonra kağıda aharleme işlemi yapılır. 

Kağıdın Aharlanması :  

Hat, tezhip ve minyatür sanatlarında bir terim olarak kullanılan ahar, kağıtların pürüzlü satıhlarını düzgün ve kolay yazılabilir hale getirmek, dokusunu kuvvetlendirmek amacı ile kağıtların üzerine sürülen koruyucu bir tabakadır.  

Bugün kullanılan kağıtlar fabrikalardan üzerleri parlatılmış olarak üretilmektedir. Bu kağıtların üzerlerine mürekkepli kalemle herhangi bir şey yazıldığında veya çizildiğinde, bunu çıkartmak mümkün değildir. Çünkü mürekkep kağıdın içine nüfuz eder. Eski usulde terbiye edilmiş kağıtlar üzerinde kalem veya fırça çok rahat hareket ettiği gibi mürekkepte kağıdın dokusuna nüfus etmezdi. 

Aharlamanın birçok usulleri vardır. Ancak en çok ve yaygın olarak kullanılan yumurta ve nişasta aharıdır. Nişasta ve yumurta aharından başka, marangozların cila işinde kullandıkları gomalakın ispirto içinde eritilerek yaptıkları cilalama işlemi de kullanılırdı. Aharlama işleminde en çok kullanılan usul; şap'!a kestirilmiş taze ördek veya tavuk yumurtası akının, kağıt. üzerine 1-2 kat süngerle sürülmesidir. Nişasta veya unun sulu olarak jelatin ile eritilerek süzülmesinden elde edilen sıvının kağıt üzerinde kullanılması da aynı cilalama işini yapar. 

Aharlanan ham kağıt, eğer bir hafta içinde mührelenmesse, daha sonra yapılacak mühreleme işlemi sırasında çatlamalar görülür. Kağıdın terbiyesi için verilen tüm emekler boşa gider.