Dünya'nın iklimi, gezegenimizin yörüngesindeki ve eksen eğikliğindeki hafif değişimler nedeniyle milyonlarca yıldır buzul çağları ve daha sıcak dönemler arasında gidip gelmektedir. Milankovitch döngüleri olarak bilinen bu değişimler, Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngede yalnız olmamasından kaynaklanır.
Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin kütle çekim kuvveti, sürekli olarak Dünya'yı çekerek yörünge yolunu, eksen eğikliğini ve kutuplarının işaret ettiği yönü yavaşça değiştirir.
Gökbilimciler Jüpiter ve Venüs'ün bu döngülerde önemli roller oynadığını uzun zamandır bilseler de, yapılan detaylı yeni bir analiz, gaz devlerinden çok daha küçük olmasına rağmen Mars'ın da Dünya'nın iklim ritimleri üzerinde şaşırtıcı derecede güçlü bir etki yarattığını ortaya koydu.
Mars olmasaydı ne olurdu?
Stephen Kane liderliğindeki araştırmacılar, Mars'ın kütlesini sıfırdan mevcut değerinin on katına kadar değiştirerek bilgisayar simülasyonları yürüttüler ve bu değişikliklerin milyonlarca yıl boyunca Dünya'nın yörünge değişimlerini nasıl etkilediğini takip ettiler. Sonuçlar, Mars'ın Dünya'daki mevsimleri belirlemede kilit bir rol oynadığını kanıtlıyor.
Tüm simülasyonlarda en istikrarlı özellik, Venüs ve Jüpiter arasındaki etkileşimlerle yönlendirilen 405.000 yıllık eksantriklik döngüsüydü. Bu "metronom", Mars'ın kütlesinden bağımsız olarak varlığını sürdürüyor.
Ancak, buzul çağı geçişlerini belirleyen daha kısa (~100.000 yıllık) döngüler, Mars'a kritik düzeyde bağlı. Simülasyonlarda Mars'ın kütlesi arttıkça, bu döngüler uzuyor ve güçleniyor; bu da iç gezegenlerin yörünge hareketleri arasındaki artan bağlantıyı doğruluyor.
Kritik döngü Mars sayesinde var
Belki de en çarpıcı olanı, modellerde Mars'ın kütlesi sıfıra yaklaştığında, önemli bir iklim düzeninin tamamen ortadan kalkmasıydı.
Uzun vadeli iklim dalgalanmalarına neden olan 2.4 milyon yıllık "büyük döngü", sadece Mars'ın doğru kütle çekim rezonansını yaratmaya yetecek kadar kütleye sahip olması sayesinde var oluyor. Dünya ve Mars'ın yörüngelerinin yavaş dönüşüyle ilgili olan bu döngü, milyonlarca yıl boyunca Dünya'nın aldığı güneş ışığı miktarını etkiliyor.
Ayrıca, Dünya'nın eksen eğikliği (oblikliği) de Mars'ın kütle çekim etkisine tepki veriyor. Jeolojik kayıtlarda görülen 41 bin yıllık eğiklik döngüsü, Mars daha büyük kütleli hale geldikçe uzuyor.
Yaşanabilir gezegenler için yeni kriter
Bu yeni keşif, aynı sistemdeki diğer gezegenlerin etkisini anlayarak Dünya benzeri ötegezegenlerin yaşanabilirliğini değerlendirmemize de yardımcı oluyor. Doğru yörünge konfigürasyonuna sahip büyük kütleli bir komşusu olan karasal bir gezegen, donmayı engelleyebilecek veya mevsimlerini yaşama daha elverişli hale getirebilecek iklim değişimleri yaşayabilir.
Araştırma, Dünya'nın Milankovitch döngülerinin sadece Dünya ve Güneş'ten ibaret olmadığını gösteriyor. Bu döngüler, tüm gezegensel komşuluğumuzun bir ürünü ve Mars, iklimimizi şekillendirmede beklenmedik derecede önemli bir yardımcı rol üstleniyor.
Kaynak: AA
