Karaman'da organik tarım işletmecisi Gülşen Kavas, yaklaşık 2 yıl önce Dereköy civarında mantar topladığı sırada farklı olduğunu düşündüğü bir bitkiye rastladı.
Kavas, bitkiyi fotoğraflayarak Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Biyoçeşitlilik Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doktor Öğretim Üyesi Ömer Çeçen'e gönderdi.
Çeçen, yaptığı incelemelerin ardından bitkiye ait detaylı fotoğrafları ve bitki örneklerini, bu alanda önemli çalışmaları olan Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım'a ulaştırdı.
Literatür tarama çalışmalarına Yıldırım ve Çeçen'in yanı sıra bu cinste önemli çalışmalar yapan Şanlıurfa'da görevli biyoloji öğretmeni Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi, bitki ressamı Hazelnas Varol da katıldı.
Sonbaharda çiçeklenen diğer yılan pancarı türlerinin aksine ilkbahar yaz geçişinde çiçeklenen tür, yakın akrabası ve yaz ayları başlarında çiçek açan, Antalya çevresinde yayılış gösteren Dağ yılan pancarı (Biarum rifatii) ile karşılaştırmalı olarak incelendi. Türün, çiçek organlarının farklı olduğu, çiçeğinin de dağ yılan pancarına göre çok küçük olduğu ortaya konuldu.
Konuyla ilgili hazırlanan bilimsel makale, taksonomik botaniğin saygın uluslararası dergilerinden Annales Botanici Fennici'nin son sayısında yayımlandı.
Bilim dünyasına kazandırılan bitkiye Türkçe isim olarak, yayılış gösterdiği bölgeye atıfla "Karaman yılan pancarı" adı verildi. Bitkinin bilimsel ismi ise keşifte önemli rol oynayan Gülşen Kavas'a ithafen "Biarum gulsenianum" oldu.
"Zehirli bir bitki"
Prof. Dr. Hasan Yıldırım, yeni bir keşfe imza attıkları için mutlu olduklarını anlattı.
Karaman yılan pancarının zehirli bir bitki olduğunu aktaran Yıldırım, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Yılanyastığıgiller dediğimiz Araceae familyasının bir üyesidir. Bu bitki, Biarum dediğimiz yılan pancarı grubunda dünyada yaklaşık 22 türle temsil ediliyor. Akdeniz havzası ülkeleri, Türkiye ve İran ile Irak gibi bazı Orta Doğu ülkelerinde de yayılış gösteren önemli bir bitkidir. Ülkemiz bu anlamda önemli bir çeşitlilik bölgesidir, çünkü ülkemiz 12 tür barındırmakta ve bu 12 türün, bu bitkiyle birlikte 4 tanesi ülkemize has, endemik türler olarak karşımıza çıkmaktadır."
Hasan Yıldırım, bitkinin çiğ olarak yendiğinde zehirlenmelere neden olduğunu belirterek, "tirşik" veya "kari" gibi yöresel isimlerle bilinen yılan yastığından birkaç farklı türün, bazı bölgelerde kaynatılarak ve farklı işlemler uygulanarak tüketilebildiğini kaydetti.
Söz konusu bitkinin dar bir yayılışa sahip olduğunu vurgulayan Yıldırım,"Hocalarımızla yaptığımız çalışmalarda 100'den az bireyin olduğunu fark ettik. Bu anlamda oldukça kritik düzeydedir. Alanda habitat tahribatlarının olması ciddi sıkıntılara neden oluyor. Bu yüzden yerel yönetim, Milli Parklar ve akademisyenlerin oluşturabilecekleri ekiplerin birlikte bu bitkinin koruma çalışmalarını yapması oldukça önemli" diye konuştu.
Kaynak: AA
